Blog: Groen pionieren in Europa

Groene koplopers als wij zijn afhankelijk van de overheid als het gaat om het bestendigen van onze duurzame koers. Willen we ons doel duurzame energie voor iedereen waarmaken, dan hebben we een aantal veranderingen nodig op het gebied van wetgeving en besluitvorming. Wanneer slechts een klein groepje groene koplopers transformeert en innoveert is dat niet genoeg. Duurzaam moet een logisch en betaalbaar alternatief zijn, en dat bereik je alleen als grote groepen bedrijven en organisaties de handschoen oppakken. De overheid en Europa kunnen dit, met een aantal interventies, mogelijk maken.

Opheffen groepsverbod

De eerste interventie - die ik zie - komt van de Nederlandse overheid. De continuïteit van Eneco in de huidige vorm loopt gevaar. De Nederlandse regering wil, als het gelijk krijgt van de Hoge Raad, als enige in Europa een groepsverbod invoeren voor de energiesector. En dat terwijl andere EU landen nationale geopolitieke belangen laten prevaleren. Hierdoor moeten de Nederlandse energiebedrijven met één arm op de rug de concurrentie aan met buitenlandse bedrijven. Energieleveranciers die actief zijn op de Nederlandse markt maar in buitenlandse handen zijn, zoals Gazprom, RWE, EON, Dong, GDF-Suez, etc. mogen wel elektriciteit- en gasnetten bezitten in de holding. Door dit ongelijke speelveld worden Nederlandse bedrijven zoals Eneco en Delta op een concurrentieachterstand gezet en resulteert dit in een forse vermindering van investeringen en kostenbesparingen in Nederland. Ik ben van mening dat de splitsing niet nodig is, de onafhankelijke positie van de regionale netbeheerder is in de praktijk goed geborgd door regelgeving en toezicht. Geen enkel ander EU-land is Nederland gevolgd. Het huidige kabinet zou daarmee voldoende grond moeten hebben om het gelijke speelveld tussen Nederlandse en buitenlandse energiebedrijven te herstellen.

Falend klimaatbeleid

Ook op Europees niveau is er nog werk te verzetten. Het uitgezette klimaatbeleid faalt. Dat is goed zichtbaar in Duitsland, Nederland en de UK. In deze landen neemt de laatste twee jaar de CO2-uitstoot in de elektriciteitsvoorziening toe ondanks forse investeringen in hernieuwbare energie. De vervuilende effecten van kolen zijn niet geprijsd. Vervuilende bedrijven kunnen hun schadekosten nog steeds afwentelen op de samenleving en hebben dan een onterecht voordeel. In Nederland is dezelfde trend zichtbaar en neemt het aandeel kolen in de brandstofmix snel toe.

Wat moet er gebeuren?

De sterke groei van het fluctuerende aanbod van zonne- en windenergie vergroot het risico op onbalans in de elektriciteitsvoorziening. Dit betekent dat de energietransitie ook een gevaar kan opleveren voor de energievoorzieningszekerheid. Om er zeker van te zijn dat het licht niet uit gaat als op een donkere stille winterdag er geen stroom wordt opgewekt met zon en wind, is een aantal verbeteringen nodig. Het is belangrijk dat de energiemarkt beter gaat functioneren en flexibeler wordt. Bijvoorbeeld door elektriciteitsmarkten tussen landen beter te koppelen zodat ze elkaar beter kunnen helpen bij plotselinge uitval van duurzame bronnen. Verder helpt het als niet alleen kolen- en gascentrales functioneren als reservecapaciteit, maar dat ook andere sectoren en technieken reservecapaciteit of buffercapaciteit kunnen aanbieden op de energiemarkt. Voorbeelden zijn accu’s van een groep elektrische auto’s die noodstroom leveren als ze stil staan, koelhuizen die tijdelijk worden afgeschakeld om de stroomvraag te beperken, energieopslagsystemen, etc. Veel nieuwe innovaties worden uitgelokt als andere sectoren en lokale opwekkers ook kunnen meebieden op de energiemarkt om in reservecapaciteit te voorzien.

Groene polder naar Europa

Naast het veranderen van markt en subsidies moet onze overheid zich in Europa ook hard gaan maken voor een belasting op CO2. Helaas is hierover in het Energieakkoord geen standpunt ingenomen.

Mijn voorstel is daarom om de verschillende bloedgroepen van industrieën en de top van de NGO’s in Brussel aan een tafel te zetten, zoals bij het Energieakkoord gebeurd is. Niet voor een allesomvattend akkoord, maar alleen gericht op het verbeteren van het Europese emissiehandelsysteem (ETS) en het verhogen van de CO2-prijs. Dit is ook in het voordeel van energie-intensieve bedrijven omdat zij dan in ruil voor een sterker ETS en een stevige CO2-prijs, een akkoord kunnen sluiten over gratis rechten voor een lange periode. Op die manier borgen ze hun concurrentiepositie en lopen ze niet het gevaar dat ze later alsnog moeten gaan betalen.

Het is verbazingwekkend dat over de nieuwe ETS-voorstellen van de Europese Commissie niet alle alarmbellen zijn afgegaan. Op het eerste gezicht lijkt het voorstel van de Commissie om de CO2-uitstoot van de hele economie met 40% te verminderen in 2030, heel redelijk. Echter wie beter kijkt moet constateren dat de voorstellen niet leiden tot een substantiële verhoging van de CO2-prijs. Dat betekent dat het tot minimaal 2030 aantrekkelijk blijft om stroom op te wekken met vervuilende technieken zoals kolencentrales. Het voorstel van de Europese Commissie leidt er toe dat er zelfs in 2030 nog een overschot is van 2 miljard CO2-rechten. Je hoeft geen econoom te zijn om in te zien dat daardoor de CO2-prijs niet zal stijgen. Als dit overschot niet uit de markt wordt gehaald, worden bedrijven zoals Eneco dus niet beloond voor groene innovaties, terwijl die broodnodig zijn om ernstige klimaatverandering te voorkomen.

Samenvatting van het artikel door Ron Wit, directeur Public Affairs bij Eneco, uit de essaybundel “De Doorbraak van Duurzaam van niche naar mainstream” ter gelegenheid van het 40-jarig jubileum van de Bezinningsgroep Energie.

.